Methotrexaat (MTX) werd, net als andere medicijnen voor de ziekte van Crohn, in de jaren ‘50 ontwikkeld voor de behandeling van bepaalde soorten kanker. Later bleek dat het in een veel lagere dosering ook heel goed werkt tegen bepaalde chronische ontstekingsziekten, met name reuma. Sinds de jaren ‘90 wordt het ook toegepast in de behandeling van de ziekte van Crohn.
Het is een medicijn dat de patiënt eenmaal per week zelf onder de huid inspuit. MTX is effectief, veilig en
goedkoop en heeft weinig bijwerkingen. Bij ongeveer de helft van de patiënten werkt het goed. Dit is
vergelijkbaar, of misschien wel beter, dan veel moderne en dure ‘biologicals’.
De voordelen van het gebruik van methotrexaat ten opzichte van deze nieuwe medicijnen is dat methotrexaat minder sterk op je afweer werkt en dat er al veel ervaring mee is opgedaan. Toch wordt het medicijn nog maar relatief weinig ingezet bij de behandeling van de ziekte van Crohn. Artsen van het Amsterdam UMC en UMC Utrecht denken dat dat onterecht is en zijn daarom een onderzoek gestart.
Net als bij alle andere medicijnen die gebruikt worden bij de behandeling van de ziekte van Crohn, is
het helaas niet goed te voorspellen welke patiënten wel, en welke niet goed zullen reageren op
MTX. Deze vraag is ontzettend belangrijk: het scheelt immers niet alleen in de kosten, maar voor een
patiënt is het vooral enorm frustrerend om een tijd een medicijn te gebruiken zonder dat het
uiteindelijk iets doet aan de klachten en soms wel bijwerkingen geeft.
Daarom zijn artsen uit het UMC Utrecht en Amsterdam UMC een onderzoek gestart om te voorspellen welke patiënt baat kan hebben bij MTX, en welke niet. De omzetting van MTX door het lichaam in de uiteindelijk werkzame stoffen is een ingewikkeld proces. Door het meten van de methotrexaatconcentratie in rode bloedcellen hopen zij te kunnen voorspellen welke patiënten wel, en welke geen baat zullen hebben
bij MTX behandeling.
Er doen nu 23 patiënten mee; in totaal hopen de onderzoekers dat er 80 patiënten met het onderzoek mee gaan doen. De Maag Lever Darm Stichting en de ICC-IBD zijn sponsor van de studie. Het is nog onbekend wanneer de eerste resultaten van de studie bekend zullen zijn. Je kunt jouw behandelend arts altijd vragen naar het gebruik van methotrexaat. Als je mee wilt doen aan de studie kun je jouw arts vragen contact op te nemen met de onderzoekers
Maartje van de Meeberg, arts-onderzoeker en arts in opleiding tot maag-darm-lever arts & klinisch farmacoloog
Dr. M. Bulatovic, arts in opleiding tot internist-immunoloog en allergoloog & klinisch farmacoloog, UMC Utrecht
Dr. H. Fidder, maag-darm-lever arts, UMC Utrecht
Prof. dr. B. Oldenburg, maag-darm-lever arts, UMC Utrecht
Prof. dr. R. de Jonge, klinisch chemicus, Amsterdam UMC locatie VUmc
Prof. dr. G. Bouma, maag-darm-lever arts, Amsterdam UMC locatie VUmc [hoofdonderzoeker]
Het idee is niet nieuw. Het meten van methotrexaatconcentratie is eerder bij reumapatiënten met succes onderzocht. Bij deze patiëntengroep voorspelt de hoogte van methotrexaatconcentratie hoe goed de ontsteking geremd wordt. Aan de hand van deze concentraties kan de arts beter beslissen of de dosis aangepast moet worden, of dat er wellicht naar een ander medicijn overgestapt moet worden om de patiënt beter te helpen.
Nu wordt in de MTX-PG//CD studie onderzocht of voor patiënten met de ziekte van Crohn vergelijkbare resultaten kunnen worden bereikt. Patiënten met de ziekte van Crohn die gaan starten met MTX kunnen meedoen met de studie. Gedurende één jaar worden de patiënten gevolgd, waarbij er vijf keer bloed wordt geprikt om de methotrexaatconcentratie te bepalen en waarbij ze enkele vragenlijsten invullen. De onderzoekers gaan kijken of specifieke kenmerken van een patiënt de methotrexaatconcentratie beïnvloeden, zoals leeftijd, bepaalde erfelijke eigenschappen of de concentratie van foliumzuur in het bloed. Met behulp van deze informatie proberen de onderzoekers te voorspellen of iemand baat zal hebben bij gebruik van MTX. Zo hopen ze dit veilige, goedkope en effectieve medicijn weer nieuw leven in te blazen!
De MTX-PG//CD studie wordt in de volgende ziekenhuizen uitgevoerd: Amsterdam UMC locatie VUmc, UMC Utrecht, St Antonius Ziekenhuis, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Jeroen Bosch Ziekenhuis, Noordwest Ziekenhuis, Spaarne Gasthuis, het OLVG en het Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis.
.