Vaccineren en IBD

Als je een chronische ziekte hebt zoals Crohn of colitis, en je gebruikt afweer-onderdrukkende medicijnen, is het verstandig om bepaalde vaccinaties te nemen. Want je hebt dan een hoger risico op bepaalde infectieziektes en een grotere kans op een ernstiger beloop van deze ziektes. Vaccinaties kunnen dit voorkomen.

Op welke momenten in mijn leven krijg ik welke vaccinaties?

Hieronder vind je vier belangrijke momenten tijdens jouw IBD-behandeling, waarop je het onderwerp vaccinaties met je MDL-arts of verpleegkundig specialist bespreekt (klik op de tab met het onderwerp waar je meer over wilt weten). Over het algemeen geldt dat de meeste vaccinaties beter werken als je ze krijgt voordat je start met je afweer-onderdrukkende medicijnen. Dit is niet altijd haalbaar, daarom is de onderstaande indeling gemaakt op basis van wanneer de vaccinatie veilig gegeven kan worden.

Rijksvaccinatieprogramma (RVP)

Tijdens de kindertijd worden er vaccinaties aangeboden vanuit het RVP. Over de tijd heen zijn er steeds meer vaccinaties aan het programma toegevoegd. Momenteel beschermt het RVP tegen 13 ernstige infectieziekten. Gelukkig zijn de meeste mensen gevaccineerd via het RVP. Mocht je niet gevaccineerd zijn als kind of ben je in het buitenland geboren, dan is het belangrijk dit aan te geven bij jouw behandelaar. Het kan namelijk belangrijk zijn om bepaalde vaccinaties nog in te halen. Het gaat dan om het BMR-vaccin dat beschermt tegen mazelen en de D(K)TP-vaccinatie tegen difterie, kinkhoest, tetanus en polio.

Rijksvaccinatieprogramma en mazelen

Voordat je start met afweer-onderdrukkende medicijnen, is het goed om na te gaan of je alle vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma hebt gehad. Het kan zijn dat je nog vaccinaties kunt inhalen, bijvoorbeeld tegen HPV (baarmoederhalskanker) of mazelen.

Mazelen wordt veroorzaakt door een zeer besmettelijk virus. Sinds 1978 wordt vaccinatie tegen mazelen aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma. Niet iedereen in Nederland heeft deze vaccinatie gekregen. Ook kan het zijn dat ouderen vroeger op kinderleeftijd deze infectie al hebben gehad. Indien je niet goed beschermd bent tegen deze ziekte, is het belangrijk om deze vaccinatie te krijgen voor het starten van de afweer-onderdrukkende medicatie. Dit is mogelijk wanneer je geboren bent tussen 1965 en 1977 of indien je niet geboren bent in Nederland en nooit een mazelen vaccinatie hebt gehad.

Waterpokken

Indien je nog nooit waterpokken hebt gehad, kun je je laten testen op antistoffen. Als je geen antistoffen hebt, kun je je laten vaccineren. Dit is een levend verzwakt vaccin en moet dus 4 weken voor start van de medicijnen gegeven worden.

Reisvaccinaties

Levende vaccinaties mogen niet meer gegeven worden tijdens het gebruik van afweer-onderdrukkende medicijnen. Indien je van plan bent om verre reizen te maken, is het handig om hier voorafgaand aan het starten van de medicatie naar te kijken. Zie informatie over reizen om te zien wanneer welke vaccinaties nodig zijn. (Zie voor meer informatie de tab: Als je gaat reizen).

Beroepsvaccinaties

Voor sommige beroepen zijn vaccinaties nodig, bijvoorbeeld als je in de zorg werkt. Het is goed om na te gaan of je nog vaccinaties nodig hebt voor je werk, voordat je start met je medicijnen. Want als je eenmaal gestart bent, kan het zijn dat vaccins minder goed werken.

Griepprik

Het is verstandig om de jaarlijkse griepprik te nemen als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt. De griep kan namelijk ernstiger verlopen als je afweer onderdrukt is. Het kan zijn dat de medicijnen ervoor zorgen dat de griepprik iets minder goed werkt, maar dan nog heeft het zin hem te halen. Het is veilig om dit vaccin te gebruiken.

Corona/COVID-19

Voor corona geldt hetzelfde als voor de griepprik. Mensen die de jaarlijkse griepprik krijgen, mogen ook de jaarlijkse coronaprik halen.

Pneumokokken

Pneumokokken zijn bacteriën die longontsteking, bloedvergiftiging en hersenvliesontsteking kunnen veroorzaken. Als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt, is het advies om je eenmaal in je leven je te laten vaccineren met een krachtig eiwitvaccin (conjugaatvaccin). Daarna wordt geadviseerd om elke vijf jaar het standaardvaccin te nemen. De combinatie van deze twee vaccins beschermt je tegen tientallen types pneumokokken.

HPV (jonger dan 26 jaar)

Vrouwen en mannen met IBD tot 26 jaar wordt aangeraden de HPV vaccinatie tegen baarmoederhalskanker te halen. Vrouwen met IBD hebben namelijk een verhoogde kans op afwijkende cellen, die in een later stadium tot baarmoederhalskanker kunnen leiden. Het vaccin wordt aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma sinds 2010. Sinds 2022 is het voor zowel jongens als meisjes beschikbaar. In 2023 is er een inhaalcampagne gevoerd voor iedereen die geboren is in de jaren 1996-2003.

Gordelroos / Herpes Zoster (boven 50 jaar)

Bij mensen boven de 50 jaar en bij mensen die afweer-onderdrukkende medicatie gebruiken, neemt het risico op gordelroos toe. Als iemand waterpokken heeft gehad, blijft het waterpokkenvirus levenslang in het lichaam aanwezig. Als de weerstand op latere leeftijd of door medicatie lager wordt, kan het virus opnieuw actief worden. Je krijgt dan gordelroos, met zenuwpijn en blaasjes op je huid. Je kunt last krijgen van zenuwpijn voordat je blaasjes krijgt. En ook nog lang nadat de blaasjes zijn verdwenen, soms wel maandenlang. Niet in alle ziekenhuizen is de vergoeding geregeld voor dit vaccin, maar er zijn ontwikkelingen momenteel bezig om dit wel te regelen.

Wees op tijd

Als je in de toekomst verre reizen wilt maken, kun je soms beter je reisvaccinaties halen vóór je met afweer-onderdrukkende medicijnen begint. Raadpleeg ook altijd ruim van tevoren de website van de GGD of een reispoli om te checken welke vaccinaties je moet halen voor het land waar je heen gaat op vakantie.

Je reist naar Sub-Sahara-Afrika of Zuid-Amerika

Gele koorts

Heb je plannen om naar sub-Sahara-Afrika of Zuid-Amerika te reizen, dan heb je vaak een vaccinatie tegen gele koorts (levend vaccin) nodig. Dit vaccin mag je niet krijgen als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt. Soms kan je in overleg met jouw behandelend arts je behandeling tijdelijk stoppen voor de vaccinatie. Dan moet je wel enkele maanden zonder medicatie kunnen. Veel medicijnen zijn pas maanden nadat je ermee stopt helemaal uitgewerkt. Je mag daarna pas een levend verzwakt vaccin krijgen. Daarna moet je nog vier weken wachten tot het vaccin zijn werk heeft gedaan en je weer veilig kunt beginnen met je medicatie. Veel mensen kunnen echter geen vier maanden zonder medicatie. Levend verzwakte vaccins beschermen meestal levenslang tegen de ziekte. Dus als het je lukt om vóórdat je start met afweer-onderdrukkende medicijnen je vaccinaties op orde te hebben, heb je daar heel lang plezier van.

Je reist naar een niet-westers land

DTP

Ga je op reis naar een niet-westers land en is je laatste inenting tegen difterie, tetanus en polio (DTP) langer dan tien jaar geleden, dan is een nieuwe inenting aan te raden. Deze DTP-vaccinatie mag je altijd krijgen en hij werkt ook goed als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt.

Hepatitis A

Een andere vaccinatie die vaak nodig is bij reizen naar niet-westerse landen is die tegen hepatitis A. Dit virus veroorzaakt een leverontsteking. Je kunt het onder andere krijgen via besmet voedsel. Het vaccin werkt minder goed als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt. Daarom krijg je na de vaccinatie(s) een bloedonderzoek om te controleren of je voldoende antistoffen hebt aangemaakt. Soms krijg je het advies om twee vaccinaties tegen hepatitis A te nemen voordat je gaat reizen. Als je twee vaccinaties krijgt, heb je een grotere kans op voldoende antistoffen. Wel moeten er enkele weken (minimaal twee) tussen de twee vaccinaties zitten. En ook dan moet er achteraf bloedonderzoek worden gedaan. Dit betekent dat je ruim op tijd vóór jouw reis, je eerste hepatitis A vaccinatie moet halen.

Buiktyfus

Bij een verblijf van meer dan twee weken in Azië kun je overwegen je te laten vaccineren tegen buiktyfus. Als je kiest voor vaccinatie, dan is hiervoor een geïnactiveerd vaccin beschikbaar. Je hebt een kleinere kans dat je buiktyfus krijgt na een vaccinatie. Toch kun je nog steeds ziek worden als je te veel buiktyfusbacteriën binnenkrijgt. De vaccinatie werkt ongeveer drie jaar.

Kinkhoest vaccinatie

Zwangere vrouwen kunnen vanuit het Rijksvaccinatieprogramma vanaf hun 22e week tot aan de bevalling zich laten vaccineren tegen kinkhoest. De vaccinatie is de combinatieprik Difterie-, Kinkhoest-, Tetanus (DKT). Dit vaccin beschermt niet alleen tegen kinkhoest, maar ook tegen difterie en tetanus.

Het DKT-vaccin is een dood (geïnactiveerd) vaccin. Indien je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt, kan dit vaccin veilig gegeven worden. Wel worden er dan waarschijnlijk minder antistoffen overgedragen naar je baby, waardoor je baby minder goed beschermd is tegen kinkhoest na de geboorte. Daarom wordt er voor je baby in deze situatie een aanpast vaccinatieschema geadviseerd.

Meer informatie

 

Vragen en antwoorden

Hieronder beantwoorden we de volgende vragen:

  • Wat is weerstand/afweer?
  • Wat zijn afweer-onderdrukkende medicijnen?
  • Wat is een vaccin?
  • Waarom is het belangrijk om je te vaccineren tegen bepaalde ziektes?
  • Welke soorten vaccins zijn er?
  • Kun je alle vaccins gewoon halen als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt?
  • Kan ik vaccinaties inhalen als dat nodig is?

Wat is weerstand/afweer?

Weerstand is het vermogen van je lichaam om je te beschermen tegen negatieve invloeden van buitenaf, zodat je minder snel ziek wordt. Een ander woord voor weerstand is afweer.

Wat zijn afweer-onderdrukkende medicijnen?

Veel medicijnen die zorgverleners geven om de ontsteking in je darm rustig te krijgen en te houden, kunnen ook je afweer onderdrukken, waardoor je minder weerstand hebt. Als je weerstand minder is, is de kans groter dat je infecties krijgt of ziek wordt. Als je weerstand flink wordt onderdrukt met medicijnen, heb je een grotere kans dat deze ziektes heftig verlopen.

Voorbeelden van afweer-onderdrukkende medicijnen zijn:

Wat is een vaccin?

Een vaccinatie of inenting is het toedienen van een middel dat onderdeeltjes van bacteriën of virussen bevat. Hierdoor maakt je lichaam antistoffen aan tegen de bacterie of het virus. Je krijgt zo een goede weerstand tegen de ziekte. Je hebt dan minder kans op het krijgen van de ziekte. Een vaccin werkt nooit 100%, maar als je de ziekte onverhoopt toch krijgt, heb je veel minder kans op een ernstiger verloop.

Waarom is het belangrijk om je te vaccineren tegen bepaalde ziektes?

Vaccinaties kunnen ervoor zorgen je dat minder kans hebt om ziektes te krijgen. Of als je toch een ziekte krijgt, deze minder heftig verloopt. Daarom is het belangrijk om je te laten vaccineren tegen bepaalde ziektes als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt. Houd er wel rekening mee dat sommige vaccinaties wat minder goed werken als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt en dat sommige vaccinaties niet gegeven mogen worden tijdens het gebruik van deze medicijnen.

Welke soorten vaccins zijn er?

Geïnactiveerde (dode)/niet levende vaccins

Bijvoorbeeld:

  • Griepprik
  • Coronavaccinatie
  • DKTP (difterie, kinkhoest, tetanus, polio)
  • Vaccinatie tegen pneumokokken
  • HPV-vaccinaties
  • Vaccinatie tegen gordelroos
  • Hepatitis A en B

Levend verzwakte vaccins

Bijvoorbeeld tegen:

  • BMR (bof, mazelen, rode hond)
  • Waterpokken
  • BCG (tuberculose)
  • Gele koorts
  • Dengue (knokkelkoorts)
  • Rotavirus

Kun je alle vaccinaties gewoon halen als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt?

  • Als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt, kun je geïnactiveerde (dode)/niet levende vaccins gewoon halen.
  • Als je afweer-onderdrukkende medicijnen gebruikt, kun je geen vaccins met een levend verzwakt virus halen. Moet je worden ingeënt met een levend verzwakt vaccin, en gebruik je afweer-onderdrukkende medicijnen? Zorg dan dat je dit op tijd bespreekt met je arts, want dit kan gevaarlijk zijn en wordt daarom vaak afgeraden. Bijvoorbeeld als je een verre reis gaat maken, waarbij het gele koorts vaccin verplicht is. Dan moet je eerst stoppen met je afweer-onderdrukkende medicijnen, en sommige medicijnen zijn namelijk pas na maanden uit je lichaam.

Kan ik vaccinaties inhalen als dat nodig is?

Voordat je met een behandeling met afweer-onderdrukkende medicijnen (immunosuppressiva) begint, is het verstandig om met je behandelend arts of een vaccinatiepoli uit te zoeken welke ziektes je hebt gehad. En ook welke vaccinaties je hebt gehad; bijvoorbeeld via het Rijksvaccinatieprogramma. Indien je als kind niet gevaccineerd bent met de kindervaccinaties of in het buitenland bent opgegroeid, dan kan de arts het bloed laten onderzoeken om te kijken of je antistoffen hebt voor bepaalde ziektes. Dit gaat om onder andere mazelen, tetanus, gele koorts, hepatitis A en B en waterpokken. Als je geen antistoffen in je bloed hebt, is het vaak verstandig je alsnog te laten vaccineren voordat je met afweer-onderdrukkende medicijnen begint. Niet alle zorgverzekeraars vergoeden deze vaccinaties.

Sluit je bij ons aan

Ontvang ons kwartaalmagazine Crohniek en nog veel meer voordelen:

  • Gratis activiteiten bij jou in de buurt
  • Ontmoet andere mensen met Crohn of colitis
  • Ontvang onze gratis toiletpas

Word lid

Help ons helpen

Wij zijn de enige vereniging die zich richt op mensen met de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of short bowel. We kunnen niet zonder jouw steun. Help mee!

Bekijk hoe je kan helpen

Ontvang de nieuwsbrief

Maandelijkse nieuwsbrief
Wil jij ook op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen rondom Crohn of colitis ulcerosa? Meld je aan voor onze maandelijkse nieuwsbrief.